Od samego początku istnienia chrystianizmu różni ludzie- w różny sposób interpretowali naukę Jezusa z Nazaretu. Od samego początku brak było jednomyślności, czego ślady mamy już na kartach Nowego Testamentu por. (Mt 24:11; 2 Kor 11:26 N.P.). Mijały lata i następujące po sobie pokolenia, a inaczej myślących nie godzących się z nauką Kościoła Katolickiego jako Jedynego Depozytariusza i Stróża Świętej Wiary miast ubywać przybywało.
I tak jest po dziś dzień.
Chrześcijaństwo po prawie dwu tysiącleciach ukazuje się nam jako rozbite i skłócone. Obecnie funkcjonują w skali globalnej setki i tysiące różnorakich Kościołów, wyznań, sekt, które chociaż głoszą wiarę w Chrystusa, to jednak różnią się między sobą.
Czasem rozbieżności doktrynalne są minimalne, czasem zaś głębokie i rozległe niczym przepaść, której ani przeskoczyć ani nawet obejść się nie da, bo dotyczące podstawowych dogmatów.
Współczesny świat atakowany jest na rożne sposoby propozycjami wielorakich sekt i grup wyznaniowych odwołujących się do najróżniejszych koncepcji bóstwa, a próbujących znaleźć grunt dla swego rozwoju w społeczeństwach dotąd chrześcijańskich.
Zwrot ku nowym sektom lub pogańskim religiom daje się zauważyć także w byłych krajach komunistycznych Europy Środkowo-wschodniej.
Żeby zrozumieć to zjawisko czym jest w życiu jakiejś większej społeczności czy narodu musimy odpowiedzieć sobie na pytanie czym jest sekta, kult, kult destrukcyjny, herezja, schizma, apostazja, gdyż są to pojęcia bardzo ściśle ze sobą związane. Słowo herezja (hairesis), używane było na określenie takich ludzi którzy sprzeciwiali się powszechnie przyjętym zwyczajom i normom i tradycji apostolskiej.
W pierwotnym Kościele sektą nazywano grupy chrześcijan związanych ze szkołami filozoficznymi, powiązanymi w większy lub mniejszy sposób z judaizmem, o nastawieniu antychrześcijańskim w nauczaniu.
Słowo sekta ma pochodzenie przedchrześcijańskie. Wywodzi się z rabinistycznego judaizmu, gdzie było synonimem wszelkich ruchów i odłamów głoszących nauki przeciwne tradycji.
Źródłosłów jest pochodzenia łacińskiego od słów sequi, sectare, secare co znaczyło tyle co iść za kimś, naśladować, postępować, towarzyszyć, w drugim znaczeniu odcinać się od kogoś, odrąbywać, a w trzecim ujęciu etymologicznym dzielić.
Wiedząc, że w niektórych społeczeństwach słowo sekta nabrało przez wieki pejoratywnego znaczenia protestanccy anglosasi wprowadzili inne terminy na określenie kontestatorskich społecznie i religijnie grup są to: denominacja... (ang. denomination), kult (łac. cultus), które oznaczało dosłownie oddawanie czci lub okazywanie szacunku.
Encyklopedyczna definicja kultu ma postać:
Kult - to grupa ludzi opierająca swoje wierzenia na światopoglądzie wyizolowanej grupy przywódców, która zawsze zaprzecza centralnym prawdom chrześcijaństwa zawartym w Biblii
Według Waltera R. Martina kultem jest... grupa ludzi skupiona wokół czyjejś interpretacji biblii, charakteryzująca się poważnym odstępstwem od ortodoksyjnego chrześcijaństwa w kwestii głównych doktryn wiary chrześcijańskiej, a szczególnie prawdy o tym, że Bóg stał się człowiekiem w Jezusie Chrystusie (Martin Speaks Out of the Cults str. 17).
Znany socjolog Max Weber (1864-1920) definiuje Kościół jako instytucję zbawienia, sektę zaś jako grupę opartą na umowie.
Ernest Troeltsch teolog i filozof (1865-1923) antagonizuje te pojęcia na gruncie dialektyki. Według niego sekta i Kościół przedstawiają dwa kierunki rozbieżne już w zalążkach, u samego początku chrześcijaństwa.
Kościół (konserwatyzm) i radykalizm (sekta). Zamyka się to w dwu tradycjach Piotrowej i Janowej.
Pierwsza reprezentuje Kościół jako twór strzegący i obdarzający bogactwem środków zbawczych w postaci sakramentów, silnie scentralizowany i hierarchiczny w swej instytucji, spajany silną strukturą hierarchicznego kapłaństwa.
Druga tendencja Janowa odrzucająca świat w oczekiwaniu powrotu Chrystusa czasu milenium tysiąclecia szczęśliwości. Takie wspólnoty są w przeważających wypadkach mało liczebne, ponieważ nieodłącznym ich składnikiem jest poczucie wybraństwa członków, silny ascetyzm moralny, indywidualna świętość. Stanowią one zamknięte elitarne enklawy społeczne i religijne.
W takim ujęciu Kościół nieuchronnie podtrzymuje istniejący porządek społeczny. Jest depozytariuszem środków zbawienia. Człowiek zostaje włączony do wspólnoty Kościoła z chwilą chrztu. Kościół przekazuje naukę egzoteryczną naukę Jezusa tj. taką, która przeznaczona jest dla wszystkich, natomiast nauka ezoteryczna zarezerwowana jest dla wtajemniczonych. Każda z denominacji gnostyckich twierdzi, że jest tej wiedzy uwierzytelnionym depozytariuszem np.( Towarzystwo Teozoficzne, Białe Bractwo i inne).
Sekta z kolei jawi się jako wyraz sprzeciwu niższych warstw społecznych. U jej korzeni leży wola braterstwa, wspólnoty, równości, potrzeba dzielenia się dobrami. Opiera się na osobistym zaangażowaniu, na akceptacji etyki bardziej rygorystycznej, aniżeli ta będąca w Kościele.
Wybór dobrowolny i wzajemny, separatyzm i ekskluzywizm, identyfikacja z grupą, wspierana nadzorem i groźbą wykluczenia, elitaryzm, i uwierzytelnienie nadane przez samego Boga to są cechy najbardziej trafnie definiujące sektę.
G. Witaszek próbuje podać uniwersalną definicję, którą można byłoby zastosować do wszelkich sekt nie tylko o pochodzeniu chrześcijańskim. Według niego sekta to grupa, która charakteryzuje się własną wizją świata, różniącą się od wizji głoszonej przez ważniejsze religie świata. Wyznaje ona w absolutny sposób swoją wiarę doskonałości osobowej. Sprawuje całkowitą władzę nad adeptami i dyktuje w szczegółach reguły postępowania
Ks. Władysław Nowak w swej pracy Sekty w Polsce a Młodzież wychodzi z definicji zasugerowanej przez Sobór Watykański II, i widzi sektę jako grupę religijną, posiadającą własny, indywidualny światopogląd, wydzielony z nauk jakiejś wielkiej religii światowej, lecz z nią nie tożsamy.
Sektę definiuje także jako związek, szkołę, naukę, partię, z uwydatnieniem czynnika wyboru (mniejszościowej) prawdy. Podkreśla czynnik prozelityzmu, zamknięcia się w doktrynie i praktyce, odchodzenia od większości, a tym samym zrywającą z nią. Sekta wg niego posiada bardzo silne więzi wewnętrzne, wymóg bezwzględnej lojalności, ostrą izolację względem otoczenia, wynikającego z opozycyjnego systemu wartości.
Jean Ritche definiuje podgrupę tzw. sekt destrukcyjnych jako: ...ruch totalitarny, najczęściej podszywający się pod grupę religijną, kulturalną, terapeutyczną. Grupa wymaga od swoich członków całkowitego posłuszeństwa, oddania się idei, darmowej pracy dla grupy lub przywódcy. Dzięki zastosowaniu rozbudowanego systemu kontroli, zakazów i kar oraz technik psychologicznych doprowadza do całkowitej zależności adeptów, przy zniszczeniu związków rodzinnych i społecznych
Ponieważ określenie sekta oraz kult mają w pewnych środowiskach wydźwięk pejoratywny istnieje wśród religioznawców, i kapłanów tendencja do zastępowania tych zwrotów określeniem Nowe Ruchy Religijne (N.R.R ).
Żeby uznać jakąś organizację za religijną muszą być spełnione następujące warunki:
Grupa taka musi udzielać odpowiedzi na ostateczne pytania o sens istnienia, o zbawienie wieczne w trakcie historii, lub poza nią.
Musi przejawiać wiarę w istnienie Bytu nadprzyrodzonego, poza i ponad światem doświadczalnym zmysłowo, z którym można wejść w kontakt przez modlitwę lub kontemplację.
Zawierać ryty i obrzędy wyrażające cześć, przebłaganie czy prośbę w stosunku do owego Bytu nadprzyrodzonego i mające na celu osiągniecie zbawienia.
Nowe Ruchy Religijne są często określane jako nowe religie, religie marginalne, wolne ruchy religijne, alternatywne ruchy religijne, religie młodzieżowe.
Słowo nowe posiada w tym ujęciu kilka znaczeń. Ruchy religijne nie tylko dlatego są nowe, gdyż pojawiły się po II Wojnie Światowej ale również dlatego, że jawią się one jako alternatywa wobec religii oficjalnych i instytucjonalnych, wobec dominującej kultury.
Słowo nowe może również oznaczać NOWE dla nas; grupy hinduistyczne czy buddyjskie są dla Zachodu NOWE, gdy faktycznie z czysto historycznego punktu widzenia są one starsze od chrześcijaństwa.
Wreszcie NOWE, może oznaczać religie protestujące przeciwko ustalonej tradycji.
Obecnie przykładem dynamicznego rozwoju sekt jest także Polska.
Na polskim gruncie sekty dzielą się na:
1.Sekty o inspiracji judeochrześcijańskiej (milenarystyczno-apokaliptyczne): są to grupy oczekujące rychłego końca świata i tysiącletniego królestwa. Wykorzystują one Biblię w sposób hosztaplerski i wybiórczy. Przejawiają przy tym niekiedy całkowitą ignorancję wobec nauk biblijnych i egzegezy Pisma Świętego. W nauczaniu oficjalnym powołują się na wyłączną inspirację Biblii dla głoszonej przez siebie doktryny. Faktycznie decydujące znaczenie mają pisma założyciela. Najczęściej odwołują się te grupy do dosłownej interpretacji Ap. 20:4nn.. Często powołują się na inspirację Duchem Świętym (niektóre denominacje charyzmatyczne).
Do sekt pochodzenia judeochrześcijańskiego zaliczają się: Świadkowie Jehowy, Zrzeszenie Wolnych Badaczy Pisma Świętego, Świecki Ruch Misyjny Epifania, Stowarzyszenie Badaczy Pisma Świętego, Polscy Badacze Pisma Świętego, Nowoapostolski Kościół w Polsce, Kościół Adwentystów Dnia Siódmego, Kościół Chrześcijan Dnia Sobotniego, Świecki Ruch Przyjaciół Człowieka Anioł Pański.
Istnieje także podgrupa, która odwołuje się do Nowego Mesjasza lub Nowego Objawienia. Są to następujące grupy: Maryjne Dzieło Pokuty (w Polsce tzw. Grupa Oławska), Ruch pod Wezwaniem Ducha Świętego dla Zjednoczenia Chrześcijaństwa Światowego (A.U.C.M.) czyli tzw. mooniści, Powszechna Wiara Bahai, Kościół Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich (mormoni).
Kościół Zjednoczenia ma wiele masek (ponad 50 nazw Organizacji-córek) pod którymi próbuje przenikać do różnych środowisk podszywając się pod następujące nazwy: Colegiate Association for Research Principles-/CARP/-(Stowarzyszenie Studenckie na Rzecz Metod Badawczych), Confederation of Associations for the Unity Societies in America- /CAUSA/- (Konfederacja Stowarzyszeń na rzecz Zjednoczenia Towarzystw w Ameryce), International Conference of the Unity of the Sciences (Konferencja Międzynarodowa na Rzecz Jedności Nauki), New World Singers (Piewcy Nowego Swiata), American Freedom Coalition (Amerykańskie Porozumienie Wolności), Kensington Gardens Art. Society (Towarzystwo Sztuk Pięknych Kensington Gardens) i in.
2. Sekty o inspiracji orientalno-mądrościowej: są to grupy inspirowane hinduizmem, buddyzmem, taoizmem, niekiedy islamskim sufizmem. Jezus Chrystus przedstawiany jest w nich jako jeden z wielu mistrzów duchowych, lub jako kolejne wcielenie Wisznu, Kriszny czy Maitrei. Koncentrują się one na przeżyciach mistycznych. Poprzez różne zabiegi (mantry, wykłady, techniki) dążą do wyzwolenia, spełnienia indywidualnego.Grupy te odzierają Jezusa Chrystusa z Jego cech Boskich i zbawczych.
Są to ugrupowania głoszące ideę samozbawienia, a tym samym uderzające w samą podstawę chrześcijaństwa i judaizmu. Podstawowe nauki opierają się na dwu filarach: monizmie i panteizmie.
Do tego nurtu można zaliczyć: Światowy Uniwersytet Brahma Kumaris, Międzynarodowe Towarzystwo Świadomości Kriszny, Instytut Wiedzy o Tożsamości Misja Czaitani, Instytut Wiedzy Transcendentalnej, Związek Adżapa Jogi, Tantra Joga, Joga Oddechowa, Amanda Marga, Misja Boskiego Światła, Towarzystwo Świadomości Duchowej Miłości, Ruch Świadomości Baba Ji, Stowarzyszenie Buddyjskie Zen Czogie, Karma Kagyu, Zen Soto, Kandzeon, Centrum Zen Kannon, Związek Buddystów Zen Sangha, Wspólnota Bez Bram Związek Buddystów Zen Rinzai, Jodo Shin (Szkoła Czystej Krainy), Szkoła Zen Kuan Um.
3. Sekty o inspiracji mądrościowej-zachodniej: są to grupy próbujące dokonać syntezy myśli Wschodu i Zachodu. Zaprzeczają one nie tylko wyjątkowości Jezusa, zniekształcają naukę o jego obecnej egzystencji do tzw. Świadomości Chrystusa, niekiedy nawet zaprzeczają historyczności Jezusa Chrystusa. Często oprócz monizmu i panteizmu przewijają się tam hasła animizmu i zabobonnych kultów przedchrześcijańskich. Reprezentują one nową religijność nową wizję człowieka Nowej Ery Ery Wodnika (New Age). Jest to wieloideowe imperium herezji i błędów w postaci Gnozy, Antropozofii, Teozofii, Ezoteryzmu, Okultyzmu, Astrologii, Magii, Wróżbiarstwa wielokrotnie potępiane i ośmieszane w pierwszych wiekach chrześcijaństwa w dziełach tzw. apologetów.
Do nurtu tego zliczamy: Zachodni Zakon Sufi, Subud, Stowarzyszenie Chrześcijańskiej Nauki, Wspólnota Religijna Lectorium Rosicrucianum Filia Międzynarodowej Szkoły Złotego Różokrzyża, Scjentologia (Scjentology), Loże Satanistyczne.
Nowe ruchy religijne(N.R.R.- sekty) wyrosłe na bazie chrześcijaństwa są grupami, które:
odrzucają dialog ekumeniczny interpretują Biblię na podstawie jakiejś jej części lub jakiś dodatkowych objawień, możliwość zbawienia zawężają tylko do własnych członków odrzucają wiarę w Trójcę Świętą i Jezusa Chrystusa jako Zbawiciela, znamionuje je eschatologiczna orientacja, oraz brak ciągłości w historii grupy z historią chrześcijaństwa.
Jeżeli chodzi o kulty orientalne zasadniczo dzielą się one na wisznaitów i sziwaitów które z kolei dziel asie na wiele sekt. Wisznaici jako najwyższego z boga uważają Wisznę (i jego awatary-czyli wcielenia), Wszystkie tzw. Szkoły wisznaickie upatrują w miłowaniu boga (bhakti) drogę do wyzwolenia, a wyżeczenie się świata uważają za najlepszy sposób jego uzyskania.
Sziwaizm jest rozbity na wiele grup. Głosi hasła pluralistyczne w warunkach zachodnioeuropejskich mniej aktywny
Cechy osobowości i charakteru jakie mogą być powodem chęci poszukiwania kontaktu z sektą są:
egocentryzm, infantylizm, niedojrzała osobowość, brak realnych planów życiowych, mała odporność na sytuacje stresowe, odczuwanie silnej potrzeby afiliacji i uznania, a także przewodzenia i imponowania w środowisku rówieśniczym, kompleksy niepowodzenia seksualne i chęć seksualnego wyżycia się i perwersji, fascynacja muzyką i tekstami, obrzędowością, rytuałami i symboliką.
Niebagatelne znaczenie ma także wrażliwość religijna, poszukiwanie celu i sensu życia, potrzeba Absolutu, życia wewnętrznego, wspólnoty na ludzką miarę, utożsamiania się z kimś lub z czymś, potrzebę pewności i bezpieczeństwa, uczestnictwa i zaangażowania.
Jeżeli człowiek tych wyżej wymienionych cech duchowości i potrzeb psychicznych nie znajdzie we własnej wspólnocie religijnej będzie bardziej skłonny ulec wysiłkom werbowników nowych religii.
Technik werbunku jest wiele i są one zróżnicowane w zależności od indywidualnych predyspozycji i oczekiwań osoby poddanej presji werbownika. Począwszy od prostych gestów przekupywania, uwodzenia, zastraszania, paraliżowania woli, wymuszanie bezwzględnego posłuszeństwa, stwarzanie wizji szybkiego osiągnięcia profitów duchowych lub materialnych, wskazaniem technik i sposobów na osiągniecie zdrowia fizycznego czy też poznania tajemnych- ukrytych przed ogółem społeczeństwa tajemnic i prawd. Technika taka jest także zapełnianie maksymalne czasu osoby werbowanej i później członka nowej grupy nie pozwalającej w konsekwencji na moment refleksji czy samotności.
Wielogodzinne mantrowanie (początkowo atrakcyjne) doprowadza w ostateczności do zatracenia poczucia upływającego czasu, niezdolnością do buntu, czy innej formy przeciwstawienia się.
Do bardziej wyrafinowanych sposobów ubezwłasnawialniania osób- bez ich świadomego przyzwolenia są: techniki pozwalające na przekazywanie informacji na odległość bez użycia środków technicznych, wykorzystywanie najnowocześniejszych badań nad wykorzystaniem zdolności zapamiętywania, poszerzania świadomości, wykorzystania możliwości wpływania na podświadomość, nad wymuszaniem indywidualnego i zbiorowego posłuszeństwa, zdolnością do wywołania w człowieku aktów agresji, indywidualnej i grupowej przemocy, także nad pozbawieniem w świadomości człowieka odpowiedzialności człowieka za własne czyny w sytuacji manipulacji psychotechnicznej.
Wykorzystuje się też wyniki badań nad możliwościami podporządkowania się presji, oraz zdolności do egzystencji w ekstremalnych warunkach (hałas, infradźwieków), które mają za zadanie doprowadzić adepta do zaniku krytycyzmu i prawidłowego reagowania społecznego. Środki techniczne wsparte socjotechnikami sugestią (hipnoza, metoda bodźców podprogowych, wdrukowywanie, propagowanie treści i poglądów poprzez nieustannie powtarzanie) na różnym poziomie, presją werbownika i grupy, zniewoleniem, uzależnieniem, zarówno w sensie dosłownym i mentalnym.
Techniki te wykorzystywane są także w świecie reklamy handlu, marketingu, propagandzie politycznej.
Stan zmienionej świadomości (fiksacja) jednoznaczny jest z wyłączeniem zdrowego rozsądku, zdolności do oceny sytuacji, zanikają wtedy wszelkie mechanizmy obronne, co prowadzi w konsekwencji do całkowitego posłuszeństwa i podporządkowania się nowym mocodawcom przy przekonaniu o jedynej słusznej racji- jedynej prawdzie.
Opracował:
Dariusz Fras
