SEKTY W EUROPIE
O. prof. Stanisław Celestyn Napiórkowski OFMConv
Sekty są grupami czy ruchami religijnymi, które wyodrębniły się z jakiejś religii, kościoła lub większych wspólnot religijnych. Ponieważ nazwa ma sens pejoratywny, zastępuje się ją innymi określeniami: "kulty", "nowe ruchy religijne", "nowe grupy religijne", "nowe religie młodzieżowe" i "denominacje", co zaciera ostrość znaczeniową. W historii zmieniało się rozumienie "sekty", która nie zawsze miała sens religijny. Do charakterystycznych cech sekty zalicza się następujące:
-odłączenie się od jakiejś religii, Kościoła czy większej wspólnoty religijnej (zdarza się także poza chrześcijaństwem),
-przypisywanie wyłącznie sobie prawdy i środków zbawienia (ekskluzywizm) oraz łączący się z tym izolacjonizm i antyekumeniczność, czym różnią się od Kościołów wolnych,
-przyznawanie przywódcy wybitnej roli doktrynalnej i administracyjnej,
-przyjmowanie dodatkowego objawienia związanego najczęściej z osobą założyciela lub przywódcy
-proste i pewne odpowiedzi na ważne pytania człowieka
Dynamiczny rozwój sekt występuje przy końcu stuleci, tym bardziej tysiącleci. W ostatnim dwudziestoleciu w poszczególnych krajach europejskich pojawiło po kilkadziesiąt, a nawet powyżej stu nowych sekt (kultów, grup religijnych...) Pod względem formalnym i treściowym (teologicznym, socjologicznym, psychologicznym geograficznym, historycznym, etnicznym, rasowym) istnieje wiele typów sekt. Są na ogół odpowiedzią na doktrynalne, moralne czy prawne niewłaściwości w macierzystym Kościele (religii, większej wspólnocie religijnej):
Odwołujące się do korzeni, np. w średniowieczu waldensi, a później "apostolskie wspólnoty", liczne od XIX w. w anglikanizmie i protestantyzmie kontynentalnym; na ogół uznają siebie za Kościół ostateczny, czyli odnowiony Kościół pierwotnego chrześcijaństwa; na ok. 900.000 członków ok. połowa żyje w Niemczech - Kościół(y) Chrystusa (ok.2 mln.); Wspólnoty Apostolskie (Wspólnoty Katolickoapostolskie - w wielu krajach; ponad 300 wspólnot w północnych Niemczech; - Kościół Nowoapostolski - w świecie ok. 2.000.000, w Europie ok. 470.000 w tym, w Niemczech ok. 400.000; Wolne Wspólnoty Apostolskie, zwł. w Niemczech, Holandii i Szwajcarii).
Fundamentalistyczne, które przyjmują zasadę dosłownego rozumienia ksiąg świętych (Biblii, Koranu), np. liczne formy badaczy Pisma Świętego (Badacze Pisma Świętego, Wolni Badacze Pisma Świętego, Polscy Badacze Pisma Świętego, Chrześcijańscy Badacze Pisma Świętego, Świecki Ruch Misyjny "Epifania"; fundamentaliści islamscy sięgają po przemoc, by prawo państwowe opierało się na prawie Koranu; Świadkowie Jehowy łączą funda fundamentalistyczny biblicyzm z oficjalną i zmieniającą się interpretacją Biblii narzuconą przez centralę w Brooklynie.
Apokaliptyczne, które rychły koniec świata czynią głównym tematem swego zwiastowania, np. Adwentyści Dnia Siódmego (od W. Millera +1849) wraz z kilkudziesięcioma mniejszymi wspólnotami adwentystycznymi liczą w świecie ok. 4 mln., w Niemczech ok. 40.000, w Polsce ok. 9.000. Wyrosła z chrześcijaństwa, ale nie chrześcijańska (odrzuca naukę o Trójcy Świętej i bóstwie Chrystusa) sekta Świadków Jehowy, która za swoim drugim (po Charles Taze Russellu +1916) założycielu, Jozefie Franklinie Ruthefordzie (1942) głosi rychły Armagedon, czyli wielką walkę w niebie miedzy siłami dobra i zła, po którym nastąpi tysiącletnie królowanie 144.000 wybranych Świadków Jehowy.
Odwołujące się do nowych objawień. Mormoni, czyli Kościół Jezusa Chrystusa Świętych Dni Ostatnich, zał. przez Josepha Smitha (1805-1844) w USA odwołują się do tzw. Księgi Mormona, która zawiera wiele nauk sprzecznych z Biblią w nauce o Bogu (politeizm), człowieku (poligamia, millenaryzm) i Kościele (Chrystus założył Kościół przez Smitha). Świetna organizacja misyjna i efektywna działalność ekonomiczna (np. hotel Mariott w Warszawie) zyskują licznych zwolenników również w Europie, ok. 4.000.000.
Odwołujące się do własnej misji prorockiej i mesjańskiej lub boskiego wcielenia. Ruch Graala (Gralsbewegung), nie chrześcijańska sekta gnostycko-synkretystyczna głosi wielostopniowe emanacje Boga. Założyciel, O.E. Bernhardt (1875-1941) podawał się za dawcę nowego objawienia i wcielenie bóstwa. Ruch Moona, został tak nazwany od założyciela San Myung Moona, Koreańczyka, który w książce Zasady boże (1957) ogłosił się drugim Mesjaszem. Zwolennicy muszą porzucić własne rodziny, bezwzględnie słuchać, pracować dla ruchu i apostołować. Elementy biblijne zostały zmieszane z elementami religii azjatyckiej. Bóg jest nieosobową mocą, odkupienie przez Chrystusa było niedoskonałe, uzupełniają je doskonały Adam, czyli Moon, i jego przyjaciółka, doskonała Ewa. Korea jest ziemią świętą. Krzyż symbolizuje klęskę, a Ruch Moona jest drogą sukcesu. Rozwija się zwłaszcza w Korei, Japonii, USA i Europie Zachodniej (ponad 2.000.000). Różne nazwy: Święta i Spirytystyczna Wspólnota na Rzecz Zjednoczenia Całego Chrześcijaństwa, Wspólnota Ducha Świętego na Rzecz Zjednoczenia Całego Chrześcijaństwa, Ruch Zjednoczenia, Kościół Zjednoczenia).
Gnostyckie, ezoteryczne, antropozoficzne i okultystyczne. Wyjątkowy dynamizm wykazuje ruch Nowa Era (Epoka) - New Age, powstały w 60 latach w USA (głowni twórcy: Marily Freguson, Fritjof Capra, Stanisław Grof, Ken Wilber, Gregory Bateson, Georg Trevelyan), łączy elementy okultyzmu, spirytyzmu, teozofii, satanizmu, wschodnich medytacji, mistyczno-magicznej duchowości szamańskiej w połączeniu z hasłami humanitaryzmu, harmonii, miłości, naukowości, ekologii, ekumenizmu i nowoczesności. W Niemczech Zachodnich i Anglii w 1992 roku 18% ogółu sprzedawanych książek było spod znaku New Age. - Zachodni Zakon Sufi, związany z New Age, z centrala w Suresness (Francja), opiera się na pełnych ezoteryzmu pismach Pir-O-Murshid Hazrat Ynayat Khana (+1927). - Subud, ezoteryczny ruch tradycji islamskiej, działający na Zachodzie od 1957 roku.
Tzw. Religie Młodzieżowe (Jugendreligionen), zwane Sektami Młodzieżowymi, Kultami, Destruktywnymi kultami i Nowymi Organizacjami Młodzieżowymi, obejmują m.in. Kościół Scjentologii, założony przez Lafayette'a Ronalda Hubbardta w 1954 r. w USA. Głosi naukę o wiedzy, według której człowiek jest wiecznym i wszechpotężnym duchem, który musi wyzwolić się przez wiedzę; sam człowiek nie jest dla siebie przyczyną i celem. Kościół liczy w świecie ok. 20.000.000 (uczestnicy kursów). Rodzina Miłości (wcześniej Dzieci Boga), zwana tez Wspólnotą Niezależnych Chrześcijańskich Zgromadzeń Misyjnych "Rodzina", lub krótko Rodzina, założona w 1968 roku w USA przez baptystycznego pastora, Davida Berga, zwanego Mose David, w skrócie MO, bez systemu doktrynalnego, akceptuje naukę o czasach ostatecznych, rychłym przyjściu Antychrysta i Chrystusa; usługi seksualne jako "chwyt apostolski" i forma okazywania chrześcijańskiej miłości oraz nieposyłanie dzieci do szkół powoduje negatywne reakcje społeczne wobec jej apokaliptycznych i ekskluzywnych komun. Liczy ponad 70.000. Międzynarodowe Towarzystwo Świadomości Kriszny (lub Ruch Kriszny), założone w 1966 roku w USA przez Abhay Choran De, znanego jako Abhay Caranarawinda Bhaktivedanta Swami Prabhupada (1896-1977). Wskazuje drogę do szczęścia (wyrwanie się z cyklu reinkarnacji oraz osiągniecie wyższej świadomości) poprzez śpiewanie mantry, dietę wegetariańską, powstrzymywanie się od narkotyków i używek, praktykowanie medytacji... Medytacja Transcendentalna z Wiedzą o Twórczej Inteligencji, założona przez byłego mnicha hinduskiego z Indii, Maharishi Mahesh Yogi, obejmuje ok. 200 różnych organizacji szerzących nauki Yogi. Opierając się przede wszystkim na wedach, innych tekstach hinduistycznych, jako główna za główną praktykę uznał medytację, w celu napełnienia się "Świadomością kosmiczną" i wtopienia w boskość, oraz mantry. Za naukę medytacji uiszcza się wysokie opłaty. Według TM żadna religia, również chrześcijaństwo, nie ma wartości, jeśli nie uprawia takiej medytacji. TM jest sekta religii hinduskich. Liczy w świecie ok. 2.000.000, w tym w Niemczech ponad 75.000.
Zmiany na Wschodzie spowodowane rozpadem Związku Radzieckiego i względna wolność spowodowały wielkie przebudzenie religijne na tych terenach. Nastąpiła inwazja rożnych wspólnot religijnych, również sekt z Zachodu, zwłaszcza USA i z Południa. To fenomen religijny olbrzymich rozmiarów, niemożliwy do ujęcia przez wiarygodne statystyki. Tradycyjne Kościoły zdecydowanie im ustępują, jeśli chodzi o skuteczność działania. rodzą się tez rodzime sekty, np. Powszechna Cerkiew Bogurodzicy (Wsielenskaja Cerkow Bożijej Materii), założona przez Joanna Bereslawkija (właściwie: W. Jakowlew), ur. w 1946 roku, głosi "trzecie przymierze" i sukcesję w duchu, powołuje się przy tym na otrzymane od Matki Boskiej objawienia ("Biała Ewangelia"); w nauczaniu i kulcie zerwał z chrześcijaństwem - w Kijowie Jurij Kriwogonow założył w 1990 roku Białe Bractwo, Jusmalos (ma znaczyć: Planetarny Logos Jezus Chrystus. Biblię (apokaliptyka) łączy z Bhagawadgitą i różnymi doktrynami mistycznymi; posługuje się przy tym terminologią naukową ("prorok" jest doktorem nauk technicznych). Swoją przyjaciółkę, Maryne Cwigun, przedstawia jako Królową Pokoju, Maryję, Dziewicę Chrystusa. Działa na Ukrainie i w Rosji.
W Polsce działa kilkaset nowych sekt i ruchów religijnych. Biuro Bezpieczeństwa Narodowego w Raporcie o stanie bezpieczeństwa państwa stwierdziło m.in., że niektóre z sekt przyczyniają się do powstania zagrożenia ładu i porządku publicznego. Jako najgroźniejsze wskazuje Kościół Zjednoczenia Moona, Kościół Scjentologiczny i Wspólnotę Niezależnych Zgromadzeń Misyjnych "Rodzina".
(KAI 1996.01.09, 26-27). Bank informacji: Centre d'information sur les nouvelles religions (CINR), 8010, rue Saint-Denis, Montreal (Quebec), Canada H@R 2Gl. Fax: (514) 382-7554; Cnter for Studies on New Religions (CESNUR), Via Bertola, 86, 10122 Torino, Italia.
